Een bouwer in het landschap

Tekst: Hedy Hempe

Vriend en kunsthistoricus Huub Mous over de passie en visie van Louis Le Roy; een mens met drang naar evenwicht tussen mens en natuur. Wat is de betekenis van de Ecokathedraal?

Ten noorden van Mildam, vlakbij Heerenveen ligt een stuk grond met daarop vreemde bouwwerken tussen bomen en struiken: de Ecokathedraal. Je waant je tussen de Maya-tempels in Mexico. De toren, muren en plateaus zijn gebouwd met afgedankte bouwmaterialen zoals stoeptegels, bakstenen, trottoirbanden. De stenen liggen los op elkaar want hier is cement verboden, zo heeft de in 2012 overleden ‘ecotect’ Louis Le Roy bepaald. Hij staat bekend als kunstenaar, architect en filosoof maar hij noemde zichzelf liever een ‘bouwer in ruimte en tijd’.

Net als de Oostenrijkse kunstenaar en architect Hundertwasser (1928-2000) verzet Le Roy zich tegen het rationalisme in de architectuur en gaan ze op zoek naar een ecologisch evenwicht tussen mens en natuur. Volgens hen wordt de leefomgeving verstoord door de rechthoekige lijnen van de moderne, socialistische architectuur en raakt de mens steeds verder van de natuur verwijderd. Hundertwasser hield niet van rechte lijnen, die kwamen in de natuur niet voor. Le Roy deelt deze filosofie met Hundertwasser. Beiden voorspellen dat de effecten van deze nihilistische stedenbouw voor allerlei sociaal-maatschappelijke problemen in de samenleving zorgen. Ondanks hun waarschuwingen worden ze mondjesmaat serieus genomen en blijven ze hierin tijdens hun leven op de achtergrond.

Le Roy is in eerste instantie tekenleraar. Op de Tekenacademie (tegenwoordig KABK) in Den Haag haalt hij zijn aktes. In Heerenveen gaat hij les geven. Hij schijnt een strenge leraar te zijn, want de leerlingen moeten precies tekenen wat ze zien. Langzamerhand ontwikkelt hij zijn visie op het belang van natuur in de stedenbouw. Volgens kunsthistoricus Huub Mous is Le Roy één van de eersten in Nederland die reageert op het ecologisch bewustzijn en de kaalslag van de naoorlogse stedenbouw. De opkomst van de ecologische gedachte manifesteert zich begin jaren zestig van de vorige eeuw in Europa als reactie op snelle ontwikkeling van industrie en technologie. Le Roy verwerft eerst bekendheid met zijn ecologisch park aan de Kennedylaan in Heerenveen en later met de Ecokathedraal in Mildam. Hoewel zijn ideeën internationale erkenning krijgen, lukt het hem niet om tot de stedenbouwers door te dringen.

In 1997 raakt Mous met Le Roy bevriend. In de volgende vijftien jaar krijgt Mous inzicht in de visie van Le Roy omtrent de juiste verhoudingen tussen mens en natuur en hoe die volgens Le Roy op elkaar dienen te worden afgestemd. ‘Le Roy vond dat ieder mens zijn creatieve inbreng moet kunnen krijgen in de vormgeving van de stedelijke leefomgeving. Bovendien diende volgens hem één procent van het stedelijk oppervlak gereserveerd te worden voor symbiotische projecten waarbij de ruimte teruggegeven kon worden aan processen in de tijd. Hij zag als één van de eersten het spookbeeld van een moderne, dode stad opdoemen, waarin de tijd is uitgeschakeld en de participatie van de bewoners niet gewenst of zelfs verboden is.’

De gesprekken tussen Mous en Le Roy gaan over ruimte, creativiteit en vooral tijd. ‘De ruimte is van ons allemaal en de creativiteit van de mens is een oneindig potentieel in de tijd, dat hebben de kathedralen van de Middeleeuwen ons geleerd. Vooruitlopend op nieuwe ontwikkelingen in het denken over planologie, economie en creativiteit heeft Le Roy een eigen visie ontwikkeld en tot stand gebracht. De kunst van Le Roy schept vanaf microniveau ruimte voor de natuur in de tijd waarbij creativiteit van de mens een unieke katalysator wordt. Landschapsarchitectuur, planologie en stedenbouw zijn in zijn optiek een voortdurend proces in de tijd geworden. De vormgeving van de directe leefomgeving wordt een interactief gebeuren waaraan iedereen kan  deelnemen.’

Wat kan één mens doen in een mensenleven, vroeg Le Roy zich af. Dertig jaar lang stapelde hij stenen op elkaar in de bossen van Mildam. Inmiddels hebben allerlei mensen aan de Ecokathedraal gewerkt. Om een goed beeld te krijgen van de processen tussen de samenwerking van mens en natuur zou het project Ecokathedraal volgens Le Roy dan ook minstens duizend jaar moeten duren. Maar hoe zal dat gaan? Volgens Mous ligt de ware betekenis van dit project niet in de historische waarde, maar in de actualiteit. De Ecokathedraal is geen afgesloten levenswerkelijkheid, maar een vitaal model voor het leven zelf, dat door structuren van macht en economie steeds meer in verdrukking komt.’ Om de continuïteit van het project te waarborgen is het onder gebracht in de stichting TIJD. Nog werkt een vast groepje stug door… Het zou mooi zijn als nieuwe bouwers zich aanmelden en doorgaan. Al was het maar om het besef dat de mens niet zonder natuur kan.

Louis G. Le Roy (Amsterdam 1924 – Oranjewoud 2012) is de schrijver van ‘Natuur inschakelen, natuur uitschakelen’ (1973) en ‘Rourtje Mondriaan’ (2003). Daarnaast ontving hij diverse prijzen zoals de Zilveren Anjer uitgereikt door het Prins Bernhard Cultuurfonds, in 2000 de oeuvreprijs van het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst en in 2007 de Gerrit Benner Prijs voor Beeldende Kunst van de Provincie Friesland.